Inflacja Polska 2022 – co to jest? Jak się ją liczy? Przyczyny i skutki

Ostatnie miesiące 2021 roku przyniosły stopniowy wzrost inflacji, a 3 kwartały roku 2022 zamieniły ją w inflację dwucyfrową. Obecnie według danych Głównego Urzędu Statystycznego inflacja w sierpniu 2022 r. osiągnęła już poziom 16,1% w skali roku. Wzrost inflacji odczuwają konsumenci, którzy mogą zauważyć podwyżki cen dóbr i usług. Tylko w ciągu jednego miesiąca ceny produktów spożywczych wzrosły o ponad 4%. Reakcją na rosnącą inflację jest cykliczne podnoszenie stóp procentowych NBP przez Radę Polityki Pieniężnej. Jak przewidują eksperci to jeszcze nie koniec podwyżek i wzrostu inflacji, a najwyższy jej poziom według analiz zostanie osiągnięty na koniec roku. Czym konkretnie jest inflacja i jakie są przyczyny jej wzrostu?

Czym jest inflacja? Definicja

W najprostszym ujęciu inflacja jest tendencją do wzrostu cen usług i towarów konsumpcyjnych. Aby dane podwyżki cen mogły zostać uznane za wywołane inflacją, tendencja ta musi utrzymywać się przez dłuższy okres. Na rynku mamy bowiem często do czynienia z przejściowymi lub sezonowymi podwyżkami cen, które nie mają nic wspólnego z pojęciem inflacji.

stopy procentowe - kalkulator i monety wzrastającoCo więcej, w omawianej sytuacji mamy również do czynienia z utratą wartości pieniądza. Zmniejsza się tym samym jego siła nabywcza. Warto podkreślić, że inflacja obok PKB i stopy bezrobocia, jest jednym z najważniejszych wskaźników makroekonomicznych, które obrazują aktualną sytuację gospodarczą kraju. Rosnąca inflacja jest kluczowym czynnikiem oddziałującym na siłę nabywczą pieniądza.

Zjawiskiem odwrotnym do inflacji jest deflacja, kiedy to rośnie siła nabywcza pieniądza, a ceny usług i dóbr konsumenckich spadają.

Wskaźnik CPI i PPI – czyli jak szacuje się wysokość inflacji

Inflację mierzy się przy użyciu wskaźników CPI i PPI. Wskaźnik CPI, czyli Consumer Price Index pozwala oszacować zmianę cen usług i towarów konsumpcyjnych na podstawie tak zwanego podstawowego koszyka dóbr, który obrazuje potrzeby statystycznego gospodarstwa domowego. Jego zawartość jest sukcesywnie dostosowywana do podlegających zmianom potrzeb konsumentów.

Aby obliczyć poziom wskaźnika, konieczne jest zebranie dwóch rodzajów danych. Są to:

  1. dane odnoszące się do zarobków oraz
  2. dane ważone.

Zgodnie z danymi GUS wskaźnik CPI w sierpniu 2022 r. kształtował się na poziomie 16%.

Kolejnym z omawianych wskaźników jest PPI, czyli indeks cen dóbr produkcyjnych. Odzwierciedla on poziom cen ustalanych przez producentów na wszystkich etapach wytwarzania towarów i usług.

Inflacja i deflacja – jak wpływają na gospodarkę?

Inflacja wiąże się ze spadkiem siły nabywczej pieniądza oraz wzrostem cen usług i dóbr konsumpcyjnych. Stanem przeciwnym do niej jest deflacja, podczas której ceny dóbr i usług spadają przy jednoczesnym wzroście siły pieniądza. Wydawać by się mogło, że deflacja jest zjawiskiem pozytywnym, jednak jako jedna ze skrajności w kontekście ekonomicznym może w dłuższej perspektywie czasu przynieść wiele negatywnych skutków.

Jak pokazują analizy ekspertów najlepiej, gdy mamy do czynienia z sytuacją pośrednią, gdzie utrzymuje się niewielka 2-3% inflacja. Choć i to stanowisko coraz częściej jest poddawane wątpliwość, bo przecież przez lata oznaczało to 2-3% spadek wartości pieniądza. Niektórzy przywołują czasy, gdy panowała naturalna deflacja i wartość wyprodukowanych dóbr jedynie rosła.

Początki deflacji mogą przynieść pozytywny wydźwięk, gdyż rośnie siła nabywcza pieniądza, a towary i usługi tanieją. Choć sytuacja taka na dłuższą metę może prowadzić do nieopłacalności i tym samym zahamowania produkcji ze względu właśnie na spadające ceny. Co więcej, pogłębiająca się deflacja wpływa na odsunięcie w czasie zarówno inwestycji, jak i przeciętnej konsumpcji, gdyż zarówno jedna, jak i druga grupa czeka na dalszy spadek cen. To wszystko negatywnie wpływa na rozwój gospodarczy kraju i może prowadzić również do zmniejszenia płac.

Z drugiej strony, równie niebezpieczna jest zbyt wysoka inflacja. Gdy przekracza ona próg 5 procent w skali roku, jest to odczuwalne dla konsumentów. Ich płace są coraz mniej warte, gdyż za te same pieniądze nabywają mniej usług i towarów. Oszczędzanie staje się nieopłacalne, gdyż pieniądz traci swoją wartość.

Rodzaje inflacji – popytowa, kosztowa, strukturalna

W zależności od tego jakie są przyczyny inflacji, możemy mówić o trzech jej rodzajach:

  • Inflacja popytowa – jej przyczyną jest nadmierny popyt w stosunku do podaży. O tym rodzaju mówi się również, gdy w obiegu pozostaje nadmierna ilość pieniądza, co jest wynikiem intensywnej polityki monetarnej banku centralnego.
  • Inflacja kosztowa/podażowa – wzrost cen towarów i usług jest w tym wypadku odbiciem wzrostu kosztów produkcji.
  • Inflacja strukturalna – wynika ona z braku odpowiedniego dostosowania struktury produkcji do potrzeb konsumentów. Ten rodzaj inflacji nazywany jest również inflacją popytowo-kosztową.

Czym jest inflacja bazowa?

Oprócz wymienionych wyżej rodzajów możemy mówić również o inflacji bazowej, dzięki której możliwe jest oszacowanie zarówno średniookresowych, jak i długookresowych trendów we wzroście cen. Stanowi ona miarę kształtowania się cen usług i towarów w oderwaniu od zmian, na które wpływu nie ma polityka pieniężna państwa.

Wyznaczaniem poziomu tej miary przy wykorzystaniu danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny zajmuje się NBP. Jest ona szczególnie istotna pod kątem podejmowania decyzji w zakresie polityki monetarnej państwa.

Od inflacji pełzającej do hiperinflacji

Oprócz tego wyróżniamy cztery rodzaje inflacji ze względu na natężenie postępowania procesów inflacyjnych. Mowa tutaj o:

  • inflacji pełzającej – gdy jej poziom nie przekracza 5%,
  • inflacji kroczącej – przekraczającej próg 5%,
  • inflacji galopującej – mamy z nią do czynienia po przekroczeniu poziomu 10%,
  • hiperinflacji – gdy przekroczony zostaje próg 100%.

twisto.pl 750x200px banner 45 dni

Co wpływa na szacowaną roczną stopę inflacji? Koszyk inflacyjny

Szacowany roczny poziom stopy inflacji ustalany jest przez GUS. Podczas formułowania szacunków pod uwagę bierze się wynikające z badań gospodarstw domowych informacje o ich wydatkach odnoszących się do zakupu usług i towarów konsumpcyjnych. Kategorie mają przypisaną wagę w systemie wag. Oprócz tego istotne są informacje o klasyfikacji spożycia jednostkowego i metodologie, które opierają się na międzynarodowych i krajowych instrukcjach.

Rolą Głównego Urzędu Statystycznego jest przede wszystkim ustalenie koszyka inflacyjnego. Znajdują się w nim podstawowe i reprezentujące najważniejsze potrzeby towary, które są systematycznie nabywane przez konsumentów. Do kategorii tych produktów zalicza się między innymi żywność, napoje, alkohol, wyroby tytoniowe, odzież, obuwie, czy nośniki energii.

Jakie są przyczyny inflacji?

Stymulację wzrostu inflacji może powodować kilka czynników. Jednym z nich jest z pewnością wzrost cen surowców, które mają wpływ na produkcję czy transport. Jeżeli mamy do czynienia z długotrwałym i systematycznym wzrostem cen ropy naftowej, siłą rzeczy wzrosną ceny produktów, które np. wymagają transportu. Jest to jednak zazwyczaj problem przejściowy, który wywiera wpływ na inflację w określonym przedziale czasowym.

Patrząc na problem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych przy jednoczesnym spadku siły nabywczej pieniądza w szerszej perspektywie, wpływ na tę sytuację ma przede wszystkim sposób prowadzenia polityki pieniężnej. Zbyt duża ilość pieniądza, czyli nadmierna jego podaż może powodować niewydolność gospodarki, która nie będzie nadążała za rosnącymi potrzebami konsumentów. To z kolei powoduje wzrost cen.

W takiej sytuacji odpowiednim działaniem banku centralnego powinno być podniesienie podstawowych stóp procentowych, co skutkować będzie:

  • zmniejszeniem konsumpcji i zwiększeniem oszczędzania wśród konsumentów oraz
  • ograniczeniem inwestycji ze względu na wysokie koszty kredytu.

Ryzyko inflacji pojawia się również wówczas, gdy dochodzi do zachwiania równowagi budżetu państwa i wydatki znacząco przekraczają wpływy. Innymi czynnikami, które wiąże się ze wzrostem cen, są również:

  • zbyt szybki wzrost płac w stosunku do wydajności pracowników,
  • zbyt szeroko zakrojona akcja kredytowa banków,
  • za duży napływ kapitału inwestycyjnego do możliwości gospodarki.

Sprawdź: Pożyczki bez odsetek na 30 dni – RRSO 0% – ranking

Inflacja a skutki społeczne

Optymalny poziom inflacji nieprzekraczający 5% jest według ekonomistów najlepszym i najbardziej naturalnym procesem. Dzięki niewielkiej stopie inflacji utrzymana jest adekwatna do pozostałych wskaźników siła nabywcza pieniądza. Taki stan pozwala utrzymać opłacalność inwestycji oraz prowadzi do wzrostu gospodarczego.

Jeżeli jednak poziom inflacji wzrasta i osiąga wartość dwucyfrową, skutki długofalowe są negatywne zarówno dla gospodarki, jak i w kontekście społecznym. Szybkie tempo wzrostu cen towarów i usług sprzężone ze spadkiem siły nabywczej pieniądze wywołuje szereg zmian, które odczuwa każdy konsument.

Do najbardziej jaskrawych przykładów należy:

  • wzrost cen towarów i usług o podstawowym znaczeniu (żywność, paliwo),
  • pogorszenie stopy życiowej społeczeństwa,
  • nieopłacalność oszczędzania i spadek zaufania do pieniądza,
  • znaczne utrudnienia w zarządzaniu działalnością gospodarczą i znaczne zahamowanie inwestycji,
  • wysokie koszty kredytów,
  • niepewny zysk na lokatach.

Sprawdź: Pożyczki dla zadłużonych z komornikiem i złą historią kredytową – ranking

Jak wygląda obecna sytuacja w Polsce? Sierpień – wrzesień 2022

Analizując oficjalne dane Głównego Urzędu Statystycznego, w sierpniu 2022 roku inflacja konsumencka (CPI) osiągnęła wartość 16,1% w skali roku. Jest to najwyższa wartość zanotowana w XXI wieku. Przewidywany jest jednak dalszy wzrost, który swój szczyt może osiągnąć w grudniu 2022.

Według przewidywań BGK, inflacja może osiągnąć poziom powyżej 18%, co będzie wiązać się z dynamicznym wzrostem cen żywności. Jak pokazują dane, tylko w II kwartale żywność podrożała o 4,2%. Według niektórych ekonomistów pod koniec roku możliwe będzie zaobserwowanie spadku wskaźnika CPI, który jednak w dalszym ciągu zachowa dwucyfrową wartość.

Przewidywane wyhamowanie wzrostu inflacji przypadnie dopiero na rok 2023 r. i może wiązać się ze spadkiem cen surowców oraz prowadzoną polityką monetarną. Według analiz rosnąca inflacja pociągnie za sobą dalsze sukcesywne podwyżki podstawowych stóp procentowych banku centralnego. Ma to zapobiec utrwaleniu się wzrostu inflacji w dłuższej perspektywie czasu.

Sprawdź: WIBOR(R) – co to jest? Stawki 3M/6M/12M dzisiaj – wpływ na raty kredytów

Narzędzia do walki z inflacją

Jednym z najważniejszych narzędzi do walki z inflacją jest kształtowanie podstawowych stóp procentowych NBP. Rosnąca inflacja i brak zbliżenia się do wyznaczonego celu inflacyjnego jest znakiem dla Rady Polityki Pieniężnej, że konieczne może okazać się podwyższenie stóp procentowych. Dzięki temu możliwe jest utrzymanie pożądanego poziomu inflacji lub jej zahamowanie i redukcja. Podniesienie stóp procentowych ma na celu między innymi zmniejszenie ilości pieniądza w obiegu oraz zredukowanie popytu konsumpcyjnego.

Innym środkiem w walce z inflacją jest sterowanie stopą rezerwy obowiązkowej. Dzięki operacji na tym wskaźniku bank centralny może ustalić, ile środków ma znajdować się w bankach komercyjnych.