Odsetki są świadczeniem ubocznym, które realizowane jest z reguły w takim samym przedmiocie, jak świadczenie główne. Jego wysokość zależy od ustalonej stopy procentowej, a także czasu potencjalnego korzystania z przedmiotu objętego świadczeniem głównym. Jaka jest wysokość odsetek tego rodzaju? Czym są odsetki za opóźnienie i w jakiej wysokości się je płaci? Czy można płacić odsetki od odsetek?
Odsetki ustawowe – czym są i jak się je ustala?
Odsetki zawsze są świadczeniem okresowym, a więc stosuje się do nich przepisy właściwe dla nich – m.in. trzyletni okres przedawnienia. Mogą one powstać tylko i wyłącznie w przypadku zaistnienia konkretnej czynności prawnej, a więc jeżeli na ten temat traktuje ustawa, podpisana umowa lub rzadziej konstytutywne orzeczenie sądu.
W praktyce życia codziennego odsetki spotykane są w dwóch przypadkach. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji, gdy korzysta się z przedmiotu należącego do kogoś innego – odsetki mają być swego rodzaju wynagrodzeniem dla właściciela za możliwość korzystania z jego mienia. W takim przypadku w braku innego postanowienia umownego odsetki wynoszą:
- sumę stopy referencyjnej ogłaszanej przez Narodowy Bank Polski + 3,5 punktu procentowego.
Termin zapłaty. Odsetki maksymalne
Jeżeli w konkretnej umowie nie ma informacji co do terminu płatności, odsetki powinny być płacone co roku z dołu lub jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok – jednocześnie z zapłatą tej sumy.
Bardzo ważne jest natomiast uregulowanie, które wprowadzono kilka lat temu tzw. ustawą antylichwiarską, a więc określenie maksymalnej wysokości odsetek wynoszącej dwukrotność ustawowych. Rozwiązanie to ma chronić przede wszystkim osoby w ciężkiej sytuacji życiowej, które w desperacji zaciągały pożyczki w parabankach na nieproporcjonalnie wysokie procenty.
Sprawdź: Ranking darmowych pożyczek do 60 dni z RRSO 0%
Odsetki za opóźnienie
Drugim rodzajem odsetek są odsetki za opóźnienie. O ile pierwszy typ zakłada opłatę za korzystanie z konkretnego mienia (np. pieniędzy pożyczonych przez bank), to w drugim typie mamy do czynienia ze swoistą zapłatą za korzystanie z czyjegoś kapitału, który powinien mu być zwrócony.
Mówiąc prościej: chodzi o sytuację, gdy dłużnik zalega z płatnością, wówczas wierzyciel może żądać od niego długu wraz z odsetkami.
Odsetki za opóźnienie są swoistym wynagrodzeniem dla uprawnionego za czas, w którym nie mógł korzystać z należącego się mu świadczenia. W tym przypadku zachodzą konkretne różnice w porównaniu z odsetkami pierwszego rodzaju. Przede wszystkim ustawowych odsetek dochodzić można zawsze, gdy zachodzi opóźnienie, niezależnie czy mowa jest o tym w umowie.
Sprawdź: Przelewy Elixir i Express Elixir oraz Sorbnet – czym są? Jak działają?
Ustawowa wysokość odsetek za opóźnienie
Jeżeli strony nie uzgodniły czegoś innego, wysokość odsetek za opóźnienie wynosi to
- stopę referencyjną ogłaszaną przez Narodowy Bank Polski + 5,5 punktów procentowych.
Analogicznie, maksymalnie odsetki wynosić mogą dwukrotność wskazanej sumy.
Ponieważ odsetki są świadczeniem okresowym, w przypadku należności za opóźnienie, opłata za każdy miesiąc przedawnia się osobno. Warto jednak wiedzieć, że jeżeli przedawnieniu ulegnie świadczenie główne, to automatycznie również wszystkie świadczenia akcesoryjne z nim związane, a więc m.in. właśnie odsetki.
Istotną informacją praktyczną jest również to, że w polskim prawie poza kilkoma wyjątkami istnieje zakaz anatocyzmu, w więc pobierania odsetek od odsetek. Znaczy to, że odsetki obliczamy zawsze od należnej sumy głównej, a nie od sumy głównej powiększonej o już wcześniej doliczone odsetki.
Sprawdź: Zadatek a zaliczka – co lepiej chroni wykonanie umowy? Podobieństwa i różnice – co jest zwrotne?