banknoty 50-złotowe - puzzle - zadatek zaliczka

Zadatek a zaliczka – co lepiej chroni wykonanie umowy? Podobieństwa i różnice – co jest zwrotne?

Strony zawierające umowę mogą zdecydować się na zabezpieczenie jej wykonania poprzez zadatek lub zaliczkę. Pomimo że obie te instytucje prawne mają taki sam cel, wywołują one różne skutki prawne. Stosowanie zamiennie tych terminów jest więc błędem. O ile przepisy prawa cywilnego wprost definiują i regulują zadatek, o tyle zaliczka jest instytucją mniej formalną. Kiedy warto skorzystać z zadatku, a kiedy lepiej posłużyć się zaliczką? Czym różnią się od siebie te dwie instytucje prawne i jakie skutki wywołują?

Zadatek a przepisy kodeksu cywilnego – kiedy należy go zwrócić?

Zadatek jest sformalizowany, a regulują go przepisy Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 394 k.c., jeżeli zapisy umowy nie stanowią inaczej, zadatku nie trzeba zwracać, jeżeli druga strona nie wykonała umowy. Uprawnia to stronę, która z umowy się wywiązała do odstąpienia od niej i zachowania zadatku bez konieczności wyznaczania dodatkowych terminów. Jeżeli strona ta sama uiściła zadatek, może ona żądać kwoty dwukrotnie większej.

banknoty 50-złotowe - puzzle - zadatek zaliczkaW przypadku pomyślnego zrealizowania umowy zadatek staje się częścią spłaty świadczenia. Istnieją sytuacje, w których zaliczenie kwoty zadatku na poczet przyszłych świadczeń nie jest możliwe, należy go wówczas zwrócić. Zwrot następuje także wtedy, gdy umowa nie może zostać wykonana i na fakt ten nie ma wpływu i nie odpowiada żadna ze stron.

Podobnie rzecz ma się w momencie, gdy umowa zostanie rozwiązana. Zadatek powinien wrócić do strony, która go uiściła. Jako przykład można podać umowę kupna-sprzedaży. Kupujący wpłaca zadatek na poczet zobowiązania. Jeżeli z jakiegoś powodu nie dojdzie do sprzedaży, a winę za to ponosić będzie kupujący, osoba sprzedająca może zachować pieniądze. W odwrotnej sytuacji, gdy to sprzedający nie wywiąże się z umowy, kupujący ma prawo żądać dwukrotności kwoty, którą wpłacił.

Skutki prawne zastrzeżenia zadatku – kiedy i kto może odstąpić od umowy?

Zadatek, którego przedmiotem jest najczęściej jakiś procent świadczenia wręczany powinien być podczas zawierania umowy. Zdarza się, iż jest przekazywanie stronie np. w formie przelewu bankowego, który wykonywany jest już po zawarciu umowy.

Skutki prawne, jakie wywołuje zastrzeżenie zadatku są różne w zależności od tego czy warunki umowy zostały dopełnione, czy nie. Jeżeli nie doszło do wykonania zobowiązań z umowy, skutki z tym związane zależą od tego, kto ponosi za to odpowiedzialność. W przypadku, gdy z winy jednej stron nie dojdzie do wykonania umowy, druga ma prawo odstąpić od niej i zachować zadatek. Niezależnie jednak od uregulowań prawnych i okoliczności, w umowie ustanowić można, że strony biorą na siebie ryzyko jej niewykonania.

Odstąpienie od umowy, o którym była mowa wcześniej musi mieć formę dokumentową. Złożenie oświadczenia woli przez stronę uprawnioną jest wystarczające do zachowania zadatku. Nie wymaga się żadnych dodatkowych oświadczeń. Strona uprawniona do odstąpienia od umowy nie ma również obowiązku udowadniać, że poniosła szkodę, a zadatek w tym wypadku stanowi niejako odszkodowanie w formie zryczałtowanej.

Zadatek – czy i kiedy jest zwrotny?

Żądanie zwrotu zadatku może nastąpić w kilku sytuacjach. Po pierwsze w momencie, gdy umowa nie może zostać wykonana, a winy za to nie ponosi żadna ze stron. Możliwa jest również sytuacja, w której to umowa nie zostaje wykonana ze względu na okoliczności, za które odpowiadają obie ze stron. Zadatek należy także zwrócić w przypadku, gdy umowa została rozwiązania przez strony.

Co do zasady, zwrot powinien nastąpić niezwłocznie po wezwaniu strony do wykonania. Podobnie jest w przypadku, gdy jedna ze stron wpłaciła zadatek, a winę za niewypełnienie umowy ponosi jej kontrahent. Ma ona wówczas prawo żądać zwrotu zadatku w wysokości podwójnej. Roszczenie powinno być wykonane niezwłocznie.

Kiedy prawo do zwrotu zadatku ulega przedawnieniu?

Warto wiedzieć, że żądania związane z wyegzekwowaniem zadatku od strony, która jest zobowiązana do zwrotu, ulegają przedawnieniu wraz z roszczeniami wynikającymi z umowy.

Jeżeli przepisy odnoszące się do zawartej umowy nie wskazują inaczej, roszczenia co do zadatku ulegają przedawnieniu po upływie 3 lat, jeżeli umowa związana była z wykonywaniem działalności gospodarczej albo zawodowej. W przypadku osób, które nie są przedsiębiorcami, roszczenia o zadatek przedawniają się po upływie 10 lat.

Sprawdź: Pożyczki i kredyty pod zastaw auta online z możliwością użytkowania – na czym polegają?

Zaliczka – czym jest i jak działa?

W kodeksie cywilnym nie znajdziemy przepisów odnoszących się bezpośrednio do instytucji prawnej, jaką jest zaliczka. W tym wypadku znajdą zastosowanie przepisy regulujące świadczenia wzajemne. Definiując instytucję prawną, jaką jest zaliczka, należy dowołać się do art. 488 k.c. Zgodnie z jego brzemieniem świadczenia wynikające z wzajemnych umów powinny zostać spełnione jednocześnie. Gdy do wykonania umowy nie dochodzi, strona, która otrzymała od kontrahenta jakiekolwiek świadczenie, jest zobowiązana do jego zwrotu.

Odnosząc powyższe zapisy do zaliczki, jest ona częścią świadczenia, które jest przedmiotem umowy. W przypadku, gdy umowa dojdzie do skutku, zalicza się ją na poczet całego świadczenia np. kwota zaliczki stanowi część ceny za kupno przedmiotu.

W przypadku zaliczki inaczej niż przy zadatku jest ona bardziej formą rezerwacji aniżeli zabezpieczenia wykonania transakcji wynikającej z umowy. Zaliczka nie daje gwarancji wykonania umowy, gdyż bez konsekwencji obie ze stron mogą się z niej wycofać, a zaliczka zostaje zwrócona.

Sprawdź: Pożyczki online bez weryfikacji – bez baz BIK, KRD i ERIF – zdolności kredytowej

W jakiej sytuacji można zatrzymać zaliczkę?

Co do zasady, przepisy nie przewidują możliwości zatrzymania zaliczki, nawet gdy umowa nie dojdzie do skutku przez okoliczności powstałe z winy jednej ze stron. Sytuacja komplikuje się, gdy jedna ze stron poniesie w wyniku zerwania umowy szkodę. W takim wypadku może ona domagać się odszkodowania na zasadach ogólnych, a zaliczkę, którą otrzymała zachować na poczet zadośćuczynienia.

Jeżeli dojdzie do sporu sądowego, strona, która zatrzymała zaliczkę, będzie musiała udowodnić poniesioną szkodę i zasadność potrącenia wpłaconych przez drugą stronę pieniędzy. Co więcej, po jej stronie będzie również spoczywał ciężar wykazania jakiej wysokości szkody poniosła.

Sprawdź: Płatności odroczone – pomoc w zakupach czy krok ku zadłużeniu?

Jakie są różnice pomiędzy zaliczką a zadatkiem?

O ile celem obu instytucji prawnych w postaci zaliczki i zadatku jest doprowadzenie do wykonania umowy, o tyle istnieje wiele różnic pomiędzy nimi. Najważniejsza jest w tym przypadku kwestia ewentualnego zwrotu zaliczki i zadatku w przypadku niezrealizowania zobowiązań wynikających z umowy lub odstąpienia od niej.

W przypadku zadatku strona, która nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie umowy, może go zachować. Jeśli zaś sama wpłaciła zadatek, a kontrahent doprowadził do niewykonania umowy, może żądać podwójnej wysokości zadatku. W przypadku zaliczki jej zwrot następuje, gdy umowa nie zostanie wykonana i nie ma znaczenia, która strona zawiniła.

Ponadto, zadatek jest bardziej sformalizowaną instytucją prawną, która stanowi znacznie mocniejszą motywację do wykonania zobowiązań umowy. Zaliczka nie daje gwarancji, że umowa dojdzie do skutku, gdyż w każdej sytuacji jest zwracana, a ewentualnych poniesionych strat należy domagać się w ramach odszkodowania.